Geïntegreerde Eerstelijnszorg in Leiden

Alom is er de roep om integrale, wijkgerichte zorg met een belangrijke rol voor preventie. Eerstelijns zorgverleners staan echter niet te springen om tijd en energie te steken in een infrastructuur of andersoortige afspraken voor integrale, wijkgerichte zorg.

Bij navraag blijkt dat bij eerstelijns zorgverleners de sense of urgency ontbreekt. Als er sprake is van gelijktijdige zorgverlening door meerdere disciplines en er is behoefte aan afstemming, weet men elkaar momenteel redelijk te vinden. Men ervaart in zulke gevallen geen grote problemen.

Het lijkt daarom van belang voor de toekomst van het concept integrale, wijkgerichte zorg dat we in beeld brengen hoeveel personen gelijktijdig gebruik maken van meerdere eerstelijns disciplines en wat de ervaren knelpunten zijn bij cliënten als bij professionals. Mogelijk is het resultaat dat we het concept integrale wijkgerichte zorg genuanceerder moeten gaan bekijken.

In beeld brengen hoeveel personen (in eerste instantie in de gemeente Leiden) gelijktijdig gebruik maken van meerdere eerstelijns disciplines en wat de ervaren knelpunten zijn bij cliënten en bij professionals.

Voor hoeveel mensen leidt integrale, wijkgerichte zorg daadwerkelijk tot een betere zorgverlening? Welke problemen lossen we hiermee op?

Deel 1: Kwantitatief onderzoek in verschillende databases, in ieder geval de database gezondheidsenquête van de GGD en zo mogelijk de database van verzekeraars en van eerstelijns hulpverleners.

Deel 2: Kwalitatief onderzoek door focusgroepen en interviews met cliënten en zorgverleners.

1 januari 2012 – 1 mei 2012

GGD Hollands Midden, Sjaak de Gouw, directeur, contactpersoon
Leidse Hogeschool en Hogeschool Rotterdam, Henk Rosendal, voorzitter Stuurgroep Geïntegreerde Eerstelijnszorg Zuid-Holland Noord, lector ‘mensen met chronische ziekten’ aan de Leidse Hogeschool en lector ‘wijkzorg’ aan de Hogeschool Rotterdam
LUMC/PHEG, Barend Middelkoop, hoogleraar Public Health
Leiden, Joost de Kanter, huisarts
Leiden, Henk van der Steeg, fysiotherapeut
Gemeente Leiden, aanvrager
Alle gemeenten in de regio Zuid-Holland Noord indirect als deelnemers aan de Regionale Commissie Gezondheidszorg ZHN, waaronder de stuurgroep Geïntegreerde Eerstelijn en Preventie ressorteert.

Door de toenemende wens tot integratie van voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn en zorg, door de vergrijzing, door hun taken op het gebied van preventie en door de samenhang van het gebruik van WMO- en zorgvoorzieningen hebben ook gemeenten een groot belang bij een goed functionerende eerstelijns zorg. In veel gemeenten vindt dan ook al overleg plaats tussen gemeenten en eerstelijns professionals en – organisaties over de mogelijkheden tot verbetering van die eerstelijnszorg en de aansluiting met gemeentelijke beleidsterreinen. Een belangrijke thema binnen dat overleg zijn geïntegreerde eerstelijnsvoorzieningen (GEL-voorzieningen), die samen met welzijnsorganisaties, woningcorporaties, GGD en organisaties voor ouderenzorg integrale, wijkgerichte dienstverlening tot stand kunnen brengen. De huidige situatie binnen gemeenten varieert echter sterk. In sommige gemeenten, zoals Zoetermeer en Almere, zijn er van oudsher al gezondheidscentra, waarin diverse eerstelijns disciplines samenwerken. In andere gemeenten, zoals Uithoorn, zijn dergelijke voorzieningen de afgelopen jaren tot stand gekomen. De gemeente Leiden vroeg zich af waardoor deze verschillen tussen gemeenten ontstaan en hoe bevorderd kan worden dat het aantal GEL-voorzieningen in Leiden toeneemt. Reden voor een aanvraag voor een kortdurend onderzoek in het kader van de Academische Werkplaats Publieke Gezondheidszorg NZH.

Behoefte meervoudige zorg

In het onderzoek is allereerst gekeken welke en hoeveel bewoners (het meeste) baat hebben bij dergelijke voorzieningen. Daarom is allereerst in de gegevens van de GGD Hollands Midden gekeken naar het aantal mensen dat gelijktijdig (in één jaar) gebruik maakt van meerdere eerstelijns disciplines. Het ligt voor de hand dat dit met name mensen zijn met een chronische ziekte of meerdere aandoeningen gelijker tijd. Dan blijkt dat 45% van de volwassenen en 69 % van de ouderen tenminste één chronische aandoening heeft. In Leiden maakt gemiddeld 28% van de volwassen populatie en 35% van de ouderen gebruik van meervoudige zorg (tandarts niet meegenomen).

Op geografisch gebied zijn er duidelijke verschillen. De grootste behoefte aan meervoudige zorg komt voor in de wijken Morsdistrict, Roodenburgerdistrict en Bos- en Gasthuisdistrict. Deze wijken kennen een toenemende vergrijzing en zorgvraag en hebben daardoor meer behoefte aan betere samenwerkingsverbanden en/of gezondheidscentra.

Rol gemeente

Uit onderzoek onder zorgverleners en patiënten blijkt dat beide groepen GEL-voorzieningen positief waarderen. Het realiseren van een GEL-voorziening vergt een enthousiaste trekker of groepje trekkers, goede huisvestingsmogelijkheden en een stimulerende rol van gemeente en zorgverzekeraar.

Gemeenten kunnen in hun overleg met zorgaanbieders aan de hand van cijfers aantonen hoe groot de behoefte is aan GEL-voorzieningen en ze kunnen GEL-voorzieningen faciliteren door met name goede huisvesting en infrastructuur te bevorderen en te bevorderen dat de locaties van solo-praktijken worden verkocht. In de jaren 70 heeft de gemeente een dergelijke rol gespeeld bij de totstandkoming van de gezondheidscentra Stevenshof en Merenwijk. Onlangs heeft de gemeente een rol gespeeld bij de realisatie van gezondheidscentra aan het Kooiplein en de Oosterkerkstraat. In het toekomstige overleg met eerstelijns zorgverleners kan de gemeente niet alleen deze initiatieven, maar ook het rapport onder de arm meenemen.

Rapport. Gratis in digitale vorm verkrijgbaar.

Door de toenemende wens tot integratie van voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn, zorg en preventie hebben gemeenten een groot belang bij een goed functionerende eerstelijnszorg. Het doel van dit onderzoek was het vinden van de ervaren knelpunten bij cliënten en professionals door interviews. De grootste behoefte aan meervoudige zorg komt voor in de wijken Morsdistrict, Roodenburgerdistrict en Bos- en Gasthuisdistrict. Deze wijken kennen een toenemende vergrijzing en zorgvraag en hebben daardoor meer behoefte aan betere samenwerkingsverbanden en/of gezondheidscentra. Uit onderzoek onder zorgverleners en patiënten blijkt dat beiden geïntegreerde eerstelijnszorg (GEL)-voorzieningen positief waarderen. Het realiseren van een GEL-voorziening vergt (een) enthousiaste trekker(s), goede huisvestingsmogelijkheden en een stimulerende rol van gemeente en zorgverzekeraar. Gemeenten kunnen in overleg met zorgaanbieders aan de hand van cijfers aantonen hoe groot de behoefte is aan GEL-voorzieningen en ze kunnen GEL-voorzieningen faciliteren door met name goede huisvesting en infrastructuur te bevorderen.