Wijkgerichte follow-up van ontsluiting van sportverenigingen, scholen en sport-gerelateerde zomerprogrammering in Leiden, de COVID Radar in de praktijk

De Nederlandse Corona-aanpak is erop gericht om het virus maximaal onder controle te houden, de zorg niet te overbelasten en kwetsbare mensen in de samenleving te beschermen.

Inmiddels is het aantal nieuwe coronagevallen teruggezakt naar hanteerbare normen, maar zijn er zorgen over het risico op een 2^e golf van het coronavirus.

Om de komende maanden een veilige “ontsluiting” van de bevolking en de economie teweeg te brengen en te anticiperen op een mogelijke nieuwe golf van besmettingen in specifieke subpopulaties, is het, los van verruiming van de testmogelijkheden, essentieel om gedetailleerde, meer populatie-specifieke informatie over klachten en gedrag te verzamelen.

In de gemeente Leiden zijn drie proefgebieden benoemd waar sportvelden en scholen vanaf medio mei 2020 worden ontsloten (Roomburg, Noord, Zuid). In die gebieden, die op basis van postcode 4 kunnen worden herkend, worden (social distancing-) gedrag en klachten van bewoners dagelijks gevolgd doordat bewoners worden aangemoedigd dagelijks de vragen in de door het LUMC begin april gelanceerde app “Covid Radar” te beantwoorden.

Het Leids Universitair Medisch Centrum heeft de “Covid Radar” smartphone-app gelanceerd om grootschalige gegevens te verzamelen over gezondheid, symptomen en gedrag gerelateerd aan COVID-19.

Naast een aangepast testregime bij de GGD-en, is het is het nodig om vroegtijdig de geografische hotspots te kunnen identificeren en aan de hand daarvan wijkgericht preventie- en testbeleid in de regio te kunnen organiseren.

Geactualiseerd op 29-08-2021

De doelen van dit onderzoek zijn:

1) Optimale surveillance van COVID-19 symptomen en social distancing gedrag naar aanleiding van het openstellen van sportverenigingen, scholen en sport-gerelateerde zomerprogrammering met als doel vroegtijdig geografische hotspots te identificeren ter ondersteuning van het volksgezondheidsbeleid in de Leidse regio.

2) Het ontwikkelen en valideren van een model om op basis van gegevens over klachten en gedrag en wijkkenmerken te voorspellen in welke regio’s opflakkering van de virusinfectie zou kunnen ontstaan en waar mogelijke testcapaciteit verhoogd moet worden.

• Hoe kunnen de data uit de Covid Radar het gemeentelijk gezondheidsbeleid ten aanzien van het versoepelen van maatregelen optimaal ondersteunen?
• In hoeverre zijn de gegevens uit de Covid Radar van toegevoegde waarde t.b.v. de predictie van de benodigde testcapaciteit in specifieke geografische hotspots in de Leidse regio?

In dit onderzoek zal gebruik worden gemaakt van data van de Covid Radar, deze is gratis beschikbaar in de Appstore van iPhones en Android smartphones en is ontwikkeld door LUMC en ORTEC. De dataverzameling in de Covid Radar app loopt sinds begin april 2020 en inmiddels hebben 207.000 gebruikers en huishoudens de app gedownload. Dit aantal is nog steeds stijgende.

Voor het doel van dit project zullen inwoners (met specifiek aandacht voor deelnemers van sportverenigingen, scholen en deelnemers van buurtsport activiteiten) in de Leidse regio verder worden aangemoedigd om de Covid Radar regelmatig bij te houden de komende maanden. Ook worden er een tweetal online focusgroepen gehouden om de app met name voor de jongere doelgroepen te optimaliseren.

De gebruikers van de Covid Radar-applicatie worden gevraagd naar hun postcode, geslacht, leeftijd, werkomstandigheden en 15 vragen over symptomen en gedrag die verband houden met COVID-19. Door koppelingen kunnen er specifieke geografische hotspots geïdentificeerd worden waar veel zorgmedewerkers wonen of mensen in ander cruciale beroepsgroepen. Daarnaast kan er inzicht worden verkregen in het verloop van klachten in wijken waar bijvoorbeeld veel (buiten)sportactiviteiten worden georganiseerd. In aanvulling op deze wijkgegevens worden de resultaten in verband gebracht met de SARS-Covid-2 testresultaten en het zorggebruik op populatie-/wijkniveau. Door follow-up in de tijd kunnen de effecten van overheidsmaatregelen op gezondheidsklachten en Covid-19 ziekteverschijnselen worden gevolgd en kan de vraag worden beantwoord of op basis van gegevens over klachten en gedrag op wijkniveau vroegtijdig aanwijzingen voor opflakkering van de virusinfectie kunnen worden gesignaleerd en waar de testcapaciteit mogelijk verhoogd moet worden.

22-06-2020 tot 31-03-2021

Hoofaanvrager
Prof. Dr. J.C. Kiefte-de Jong, Hoogleraar Population Health, LUMC

Projectleider en penvoerder
Prof. Dr. M.E. Numans, Hoogleraar Huisartsgeneeskunde, LUMC

Projectadviseur
Drs. K. Fahner, senior beleidsmedewerker, gemeente Leiden
Ir. A.P.L. van Bergen, Coördinator AWPG NZH en senior onderzoeker public health GGD HM
Prof. Dr. L.G. Visser, Hoogleraar en afdelingshoofd infectieziekten en afdelingshoofd infectieziekten, LUMC

Bestuurlijk verantwoordelijke
Drs. E.J. Vos, Manager Bedrijfsvoering, LUMC

Het onderzoek ontving subsidie vanuit het ZonMw COVID-19-programma, programmalijn ‘Wetenschap voor de praktijk’.

In de loop van de projectperiode zijn meer dan 7 miljoen vragenlijsten verzameld van meer dan 285,000 unieke gebruikers. In gebieden waar we veel gebruikers hebben (b.v. Zuid-Holland), zien wij een sterk verband tussen symptomen en social-distancing gedrag met toekomstige Coronavirus cases. Dit verband hebben wij laten zien in een artikel dat onder voorwaarden geaccepteerd is bij PlosOne.

De conclusies uit dit artikel zijn, onder andere:

• Gebruikers die positief zullen testen rapporteren meer symptomen dan gemiddeld in de week voor hun positieve test
• Gebruikers die positief zullen testen laten een bovengemiddeld risicogedrag zien in de week voor hun positieve test
• Gebruikers die symptomen rapporteren melden een onder gemiddeld risicogedrag terwijl ze symptomen hebben
• Zelf-gerapporteerde testresultaten zijn betrouwbaar in gebieden met veel gebruikers
• Longitudinale data van trouwe gebruikers (gebruikers die regelmatig de app invullen) zijn waardevoller dan data van gebruikers die af en toe de app invullen

Op basis van deze data wordt een voorspelmodel ontwikkeld voor covid hotspots en zorggebruik. Daarnaast worden nu wekelijkse rapportages over het gedrag en symptomen op wijkniveau gedeeld met GGD Hollands Midden om ondersteuning te bieden in het regio beleid en aldus tegemoet te komen aan de oorspronkelijke ambitie om met de app lock-down en versoepelingsadviezen m.b.t. (middelbare) scholen en sportvelden te gaan ondersteunen.

De volgende producten zijn gerealiseerd:

• Infographic symptomen en geografische hotspots
• Publicatie voorspelmodel en validatie in PlosOne
• Promotiefilmpje voor de Covid Radar-app met basketballer Worthy de Jong
• https://www.leidschdagblad.nl/cnt/dmf20201215_29022596?utm_source=google&utm_medium=organic

Voor meer nieuws zie:

• Veel jonge COVID-radar gebruikers komen niet buiten tijdens lockdown

Updates zijn te vinden via:

• Internet:
  www.covid-radar.nl
• Twitter:
  @CRadarapp
• Facebook:
  https://www.facebook.com/covidradar.app.16/
• Instagram:
  covidradarapp

In de gemeente Leiden waren drie proefgebieden benoemd waar sportvelden en scholen vanaf medio mei 2020 werden ontsloten (Roomburg, Noord, Zuid). In die gebieden, die op basis van postcode 4 kunnen worden herkend, werden (social distancing-) gedrag en klachten van bewoners dagelijks gevolgd doordat bewoners worden aangemoedigd dagelijks de vragen in de door het LUMC begin april gelanceerde app “Covid Radar” te beantwoorden. Het Leids Universitair Medisch Centrum heeft de “Covid Radar” smartphone-app gelanceerd om grootschalige gegevens te verzamelen over gezondheid, symptomen en gedrag gerelateerd aan COVID-19. De belangrijkste vraag was of met de data met de Covid Radar het gemeentelijk gezondheidsbeleid ten aanzien van het versoepelen van maatregelen kan worden ondersteund en geoptimaliseerd. Daarnaast stelde de GGD Holland Midden de vraag of de Covid Radar van toegevoegde waarde kan zijn voor het voorspellen van de benodigde testcapaciteit in specifieke geografische hotspots in de Leidse regio.

Op basis van ruim 285,000 unieke gebruikers werd gezien dat de trends in gedrag en symptomen gerapporteerd uit de app in lijn zijn met de landelijke trends gerapporteerd door het RIVM. Daarnaast werd een helder en sterk verband gevonden tussen symptomen en gedrag en het aantal cases met Covid-19 in de regio waarbij dit verband al een week voorafgaand aan een positieve test uitslag werd geobserveerd. Op basis hiervan wordt de data van de Covid-radar nu wekelijks met de regionale GGDs gedeeld om gezondheidsbeleid verder te ondersteunen.

In dit deelproject zijn de randvoorwaarden geschapen die het mogelijk maken gerichte lokale lock-down en/of versoepelingsmaatregelen te organiseren. Een belangrijk probleem t.a.v. het doel te komen tot gerichte actie bij (middelbare) scholen en sportvelden bleek het aanspreken van de doelgroep 12-25 jarigen. Nu dat ook tot op een acceptabel niveau is gelukt, wordt in het samenwerkingsverband gezocht naar aanknopingspunten, financieringsmogelijkheden en implementatietrajecten zodat het gebruik van deze COVID-radar app de gewenste rol kan gaan spelen in de regio.