TNO pleit in het paper Gezondere Leefomgeving, Gezondere burgers voor een gezondheidsbevorderende leefomgeving als één van de essentiële routes om gezondheidsverschillen terug te dringen. Hiervoor is het van belang om de opgaven in de leefomgeving, zoals woningbouwopgaves, mobiliteitsvraagstukken en de energietransitie, integraal te koppelen aan gezondheids- en kansengelijkheidsuitdagingen in de wijk. Lokale omgevingsvisies, preventie-akkoorden en het Gezond & Actief Leven Akkoord bieden hier steeds meer ruimte voor. Een interessant rapport voor gemeenten en GGD-en!
Roaring twenties
We bevinden ons midden in de “roaring twenties” van de twintigste eeuw; een tijd waarin vele opgaven spelen op het gebied van klimaat, verduurzaming, verstedelijking, leefbaarheid en mobiliteit. Tegelijkertijd spelen er uitdagingen op het vlak van gezondheid, cohesie en brede welvaart. We hebben te maken met een bevolking die verder vergrijst, een toename van welvaartsziektes, oplopende schulden, personeelstekorten en een groeiende sociale onrust.
Stapeling van ongunstige en ziekmakende omgevingsfactoren
Met name mensen met een kwetsbare sociaaleconomische positie worden zwaar geraakt door een toenemende stapeling van zowel uitdagingen in hun directe leefomgeving, als in hun gezondheid en welzijn. Zij leven gemiddeld 7 jaar korter dan mensen met een hoge sociaal economische positie, en gemiddeld 15 jaar korter in goede gezondheid.
Die gezondheidsverschillen worden niet alleen verklaard door individuele factoren, maar ook door de interactie en stapeling van de vele factoren in hun directe leefomgeving (o.a. verstedelijking, mobiliteit, energie, circulariteit en klimaat). Mensen met een kwetsbare sociaal economische positie wonen vaak in wijken en buurten met een lage woon- en leefkwaliteit. Hierdoor worden zij niet alleen vaker blootgesteld aan ziekmakende omgevingsfactoren, zoals luchtverontreiniging, hittestress of geluid, maar worden door deze omgeving ook in hun gedrag minder uitgenodigd tot bijvoorbeeld bewegen of gezond eten.
Marloes: “Dit patroon is goed te zien in onderstaande figuren. Huishoudens met een laag inkomen hebben meer kans dat er weinig omgevingsgroen en recreatiegroen in hun buurt aanwezig is en juist méér fastfoodvestigingen. Zo’n omgeving nodigt minder uit tot bewegen en gezond eten.”
Grip op de integrale samenhang tussen gezondheid, gedrag en leefomgeving
Het integraal aanpakken van gezondheid en leefomgeving is makkelijker gezegd dan gedaan. Mede door de enorme hoeveelheid aan opgaven worstelen gemeenten, provincies en overheden met de verschillende vraagstukken, hun onderlinge samenhang en het steeds groter wordende speelveld. Ook zoeken ze naar hun rol en naar de verdeling van verantwoordelijkheid in samenspel met inwoners, bedrijven en wetenschap in de wijk, de stad en de regio.
Om grip te krijgen op de integrale samenhang tussen gezondheid, gedrag en leefomgeving, en iedereen mee te krijgen in de integrale opgaven hierbinnen voor kwetsbare inwoners, biedt TNO drie belangrijke oplossingsrichtingen in lijn met de sleutelmethodologieën voor missiegedreven innovatie:
1. Orkestreren van samenwerking vanuit een gedeelde visie:
Hoe zorgen we voor een gezamenlijke blik op gezondheid vanuit meerdere domeinen en transities? Een aanpak vanuit meerdere domeinen en transities brengt automatisch de noodzaak met zich mee tot samenwerking. Een scherpe visie en agenda mobiliseert en combineert kennis, middelen en betrokkenheid uit verschillende domeinen en stelt stakeholders in staat om te komen tot integrerende oplossingsrichtingen.
Bron: Stappenplan Gezonde Verstedelijking
2. Een datagedreven aanpak voor een gezonde leefomgeving
Hoe creëren we inzicht uit data over de samenhang tussen gezondheid, gedrag en omgeving? Data speelt een belangrijke rol bij de ondersteuning en onderbouwing van een integrale aanpak. Door het samenbrengen van data uit verschillende domeinen ontstaat inzicht in hoe (de stapeling van) opgaven op elkaar en op gezondheid in (kunnen) werken.
3. Participatie en co-creatie met inwoners Integrale aanpak gezonde leefomgeving
Hoe betrekken we inwoners bij besluitvorming, verandering en evaluatie? Een integrale aanpak vraagt om actieve betrokkenheid van inwoners. Betrokkenheid is niet alleen van belang om draagvlak te creëren, maar is ook noodzakelijk om écht te begrijpen waar, en hoe, omgevingsopgaven raken aan gezondheid en sociaaleconomische verschillen.
Marloes: “In het paper Gezondere Leefomgeving, Gezondere Burgers, werken we deze drie oplossingen nader uit, en doen we een appèl aan gemeenten, provincies en gebiedsontwikkelaars en-adviseurs, GGD’en en kennispartijen om gezamenlijk innovaties te ontwikkelen die helpen om grip te krijgen op het verbeteren van gezondheid via de leefomgeving, zowel in beleid als praktijk, en te zorgen dat we iedereen, en vooral kwetsbare inwoners, mee te krijgen in de integrale opgaven en bevordering van gezondheid.”
CONTACT
Marloes van der Klauw
Consultant Gezondheid & Transities TNO
Marloesvanderklauw@TNO.nl
T +31 06 1170 05 22
MEER LEZEN
