CHECK’D: De persoonlijke gezondheidscheck in kwetsbare groepen

De zogenaamde persoonlijke gezondheidscheck is vorig jaar geïmplementeerd en beoogd mensen te helpen beslissen of ze al dan niet hun (ongezonde) leefgewoonten moeten veranderen of medicijnen moeten gaan slikken om zo hun risico op hart- en vaatziekten, diabetes en nierziekten te verkleinen. Deze health check bestaat uit een risicotest die door patiënten thuis wordt ingevuld. Indien uit de test een verhoogd risico komt wordt de patient geadviseerd om een afspraak met de huisarts te maken voor verder onderzoek. Helaas is het zo dat met health checks meestal de mensen bereikt worden die er het minste baat bij zouden hebben, terwijl kwetsbare groepen met een hoog risico op ziekte juist niet goed bereikt worden. Het gaat dan om mensen met een onder andere een laag inkomen (lage sociaaleconomische status) en sommige groepen allochtonen. Een reden waarom het tot nu toe niet lukt, zou kunnen zijn dat de gezondheidsinitiatieven niet goed aansluiten bij hoe mensen denken over gezondheid, bij hun verwachtingen of bij wat ze precies willen.

Laatst bijgewerkt op 16 september 2020

Het doel van dit onderzoek was om hulpmiddelen te ontwikkelen om te zorgen dat kwetsbare groepen beter bereikt kunnen worden voor deelname aan een health check. Bovendien wilden we ervoor zorgen dat mensen die naar aanleiding van de health check het advies kregen om naar de dokter te gaan, dit advies ook echt opvolgden.

1. Hoe groot is de deelname aan de risicotest van het PreventieConsult na een (cultureel) op maat gemaakte schriftelijke uitnodiging?

2. Kan de deelname aan de risicotest vergroot worden door

• Nonresponders telefonisch te benaderen?
• Nonresponders vervolgens persoonlijk te benaderen wanneer ze hun huisarts bezoeken?

3. Wat zijn (praktische en psychologische) determinanten van deelnemers versus niet-deelnemers aan het preventieconsult?

We hebben een op maat gemaakte health check ontwikkeld. Hiertoe hebben we groepsinterviews gehouden met mensen die afkomstig zijn uit de kwetsbare groepen. Bovendien hebben we gebruik gemaakt van wat bekend was uit de wetenschappelijke literatuur. Het op maat maken hield onder andere in dat mensen de uitnodiging op naam kregen, namens hun eigen huisarts, met cultuurspecifieke plaatjes en naast Nederlands ook in de eigen taal (voor Turken en Marokkanen). Vervolgens hebben we patiënten op verschillende opeenvolgende manieren uitgenodigd voor deelname aan de health check. We zijn gestart met een schriftelijke benadering. De mensen die niet reageerden zijn vervolgens opgebeld door een voorlichter eigen taal en cultuur. De mensen die niet op deze manier bereikt werden zijn benaderd op het moment dat ze bij de huisarts kwamen voor een ander consult.

10-2009 t/m 06-2014.

LUMC/PHEG, Drs. Iris Groenenberg, promovendus, hoofdonderzoeker
LUMC, Prof. Dr. Pim Assendelft, professor, huisartsgeneeskunde
LUMC, Prof. Dr. Anne Stiggelbout, professor, medische besliskunde
LUMC/PHEG, Dr. Matty Crone, associate professor, gezondheidswetenschapper
LUMC/PHEG & GGD Haaglanden, Prof. Dr. Barend Middelkoop, hoogleraar Public Health & epidemioloog
Universiteit Leiden, Dr. Sandra van Dijk, assistent professor, psycholoog
Universiteit Leiden, Dr. Winnie Gebhardt, associate professor, psycholoog

De resultaten van ons onderzoek naar het bereiken van kwetsbare groepen voor deelname aan onze op maat gemaakte health check zijn veelbelovend. In totaal heeft 43% van de patiënten de risicotest ingevuld. Dit is hoger dan in een onderzoek naar de deelname aan de health check in een algemene huisartspraktijk populatie gevonden is. Ook gingen in ons onderzoek meer mensen voor vervolgonderzoek naar de huisarts dan in het onderzoek in de algemene populatie. De schriftelijke benadering werkte goed. De telefonische benadering voor de personen die niet reageerden op de brief was ook waardevol. De persoonlijke benadering door de huisarts voegde niet veel toe. Of het in de praktijk haalbaar is om deze op maat gemaakte uitnodigingsstrategieën te gaan toepassen moet verder onderzocht worden. Het aantal mensen dat het advies opvolgde om naar de huisarts te gaan als ze een verhoogd risico hadden was acceptabel. Het is belangrijk dat zo veel mogelijk mensen met een verhoogd risico dit advies opvolgen. Een praktische oplossing om dit aantal te verhogen zou zijn om niet de patiënt de verantwoordelijkheid te geven een afspraak te maken met de huisarts, maar deze verantwoordelijkheid te leggen bij de huisartspraktijk of een andere gezondheidszorginstelling. Dit past niet bij de huidige ideeën over zelfregulatie en zelfmanagement, maar deze ideeën passen mogelijk niet bij de opvattingen en vaardigheden van onze doelgroep. Wil deze praktische oplossing werken, moet de uitvoerbaarheid eerst worden vastgesteld.

• Groenenberg I, Crone MR, van Dijk S, Ben Meftah J, Middelkoop BJ, Assendelft WJ, Stiggelbout AM. Determinants of participation in a cardiometabolic health check among underserved groups. Preventive Medicine Reports, 2016.
• Iris Groenenberg et al. Het PreventieConsult en ‘moeilijk bereikbare’ patiënten. Huisarts en Wetenschap, 2016.
• Groenenberg I, Crone MR, van Dijk S, Gebhardt WA, Ben Meftah J, Middelkoop BJ, Stiggelbout AM, Assendelft WJ. ‘Check it out!’ Decision-making of vulnerable groups about participation in a two-stage cardiometabolic health check: a qualitative study. Patiënt Education and Counseling. 2015.
• Groenenberg et al. BMC Public Health (2015) 15:854 DOI 10.1186/s12889-015-2139-x. Response and participation of underserved populations after a three-step invitation strategy for a cardiometabolic health check

Proefschrift

• Groenenberg, I (2017). CHECK’D?! : determinants of participation in a two-stage cardiometabolic screening among underserved groups

De zogenaamde persoonlijke gezondheidscheck is ingevoerd en deze beoogd mensen te helpen beslissen of ze iets aan hun gezondheid moeten veranderen om zo hun risico op hart- en vaatziekten, diabetes en nierziekten te verkleinen. Deze health check bestaat uit een risicotest die door patiënten thuis wordt ingevuld. Indien uit de test een verhoogd risico komt wordt de patiënt geadviseerd om naar de huisarts te gaan voor verder onderzoek. Helaas is het zo dat met health checks vaak de kwetsbare groepen met een hoog risico op ziekte juist niet goed bereikt worden. We hebben daarom een op maat gemaakte health check ontwikkeld voor deze groepen ontwikkeld. Vervolgens hebben we patiënten op verschillende opeenvolgende manieren uitgenodigd voor deelname aan de health check. De resultaten van ons onderzoek zijn veelbelovend. In totaal heeft 43% van deze groep moeilijk bereikbare patiënten de risicotest ingevuld. Dit is hoger dan wat in een onderzoek naar de deelname aan de health check in een algemene huisartspraktijkpopulatie gevonden is. Ook gingen in ons onderzoek meer mensen met een hoog risico voor vervolgonderzoek naar de huisarts dan in het onderzoek in de algemene populatie.