Nederlanders eten nog altijd te veel en sporten consequent te weinig terwijl er al sinds de jaren vijftig alles aan gedaan wordt om obesitas terug te dringen. Historicus Jon Verriet zag dat traditionele gezondheidsexperts steeds meer overstemd worden door ervaringsdeskundigen.
Verriet promoveerde op 22 juni 2022 aan de Radboud Universiteit op onderzoek naar de geschiedenis van leefstijladviezen in Nederland: Representing the Healthy Lifestyle: Contested Ideas about Nutrition and Physical Exercise in the Netherlands, 1940–2020. In de rubriek ‘Nieuws uit de wetenschap’ geven we een inkijkje in zijn onderzoek.
Tegenvallende effectiviteit
Al in de jaren zestig en zeventig was duidelijk dat de effectiviteit van de gezondheidsvoorlichting sterk tegenviel. Ondanks de grote inzet van de medewerkers van het Voorlichtingsbureau voor Voeding, waren Nederlanders niet minder gaan eten of meer gaan sporten. De toenemende invloed van de voedingsindustrie met aanzienlijk grotere budgetten en geavanceerdere marketing methoden en de beperkte interesse van beleidsmakers voor deze vorm van preventieve geneeskunde, speelden hierin een rol. Daarnaast stonden de medewerkers vaak ver af van een deel van hun publiek, waardoor zij niet altijd de juiste toon wisten te vinden.
Weerstand tegen gezondheidsadviezen
Al sinds de jaren zeventig bestaat er weerstand tegen gezondheidsadviezen en de fitte middenklasse. Journalisten boden steeds vaker een podium aan mensen die zich daartegen verzetten. Verriet noemt als voorbeeld de in 1981 opgerichte feministische actiegroep Vet Vrij, die onder meer de populaire Dikke Vrouwendag organiseerde, gericht op lichaamsacceptatie. ‘Het interessante aan die groep is dat zij hun eigen ervaringen gebruiken als basis voor gezondheidsclaims’, zegt Verriet. ‘Daarmee gaan ze concurreren met traditionele experts, zoals wetenschappers.’
Ervaringsdeskundigen
In plaats van traditionele gezondheidsexperts lijken we liever te luisteren naar adviezen van een ander type deskundige: mensen die uit eigen ervaring zeggen te weten hoe je gezond moet leven. Vooral topsporters claimden te beschikken over expertise die was gebaseerd op hun persoonlijke, lichamelijke ervaringen. In zijn proefschrift beschrijft Verriet de transformatie van Leontien van Moorsel van topsporter naar een van de meest vooraanstaande lifestylecoaches van Nederland.
Individualisering
De laatste decennia klinkt er een kakofonie aan – elkaar dikwijls tegensprekende – leefstijladviezen. Wie is nu de echte gezondheidsexpert? Als het aan Verriet ligt kunnen de verschillende experts goed naast elkaar bestaan, maar zegt het grote aantal wel iets over onze samenleving. ‘Vanaf de jaren tachtig zie je de toegenomen individualisering ook terug in gezondheidsadviezen. Die worden steeds meer gekoppeld aan persoonlijke levensstijl: als je niet fit bent moet je bij jezelf te rade gaan. Terwijl gezondheid vooral bepaald wordt door omstandigheden zoals inkomen en opleidingsniveau.’
Contactgegevens
- Jon Verriet
jon.verriet@ru.nl
Bronnen